Ma trận BCG là gì? Các bước ứng dụng BCG trong lập chiến lược

Ma trận BCG là công cụ giúp doanh nghiệp lập kế hoạch chiến lược dài hạn, giúp doanh nghiệp nhận ra cơ hội tăng trưởng bằng cách xem xét các danh mục sản phẩm để quyết định đầu tư tiếp hay ngừng sản xuất sản phẩm. Vậy ma trận BCG là gì? Cách tính ma trận BCG như thế nào? Ứng dụng ma trận BCG trong lập chiến lược ra sao? Hãy đọc bài viết sau cùng Haravan để tìm ra câu trả lời!

1. Ma trận BCG là gì?

Ma trận BCG giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược tăng trưởng thị phần cho doanh nghiệp

Ma trận BCG là gì? Hiểu một cách đơn giản, ma trận BCG (Boston Consulting Group) được xây dựng nhằm giúp doanh nghiệp định hướng chiến lược tăng trưởng thị phần cho doanh nghiệp mình bằng cách đưa các danh mục sản phẩm vào 4 nhóm, xác định vị trí của các sản phẩm này trên thị trường để đưa ra quyết định đầu tư hay loại bỏ. Ma trận Boston sẽ phân tích các khía cạnh tương ứng với trục hoành và trục tung lần lượt là:

• Thị phần (Market Share): Đo thị phần sản phẩm trên thị trường.
• Triển vọng phát triển (Market Growth): Đo mức độ tăng trưởng thị trường cho sản phẩm đó.

2. Ưu điểm và hạn chế của ma trận BCG trong quản trị chiến lược

Ưu điểm và hạn chế của ma trận BCG trong quản trị chiến lược

2.1 Ưu điểm

• Ma trận BCG có cấu trúc rất đơn giản, dễ dàng làm quen và sử dụng.
• BCG Matrix giúp phân bổ nguồn vốn cho doanh nghiệp, giúp các công ty theo đuổi mục tiêu thị phần và tìm kiếm lợi ích từ đường cong kinh nghiệm.
• Ma trận BCG trong quản trị chiến lược là mô hình chiến lược uy tín, lâu đời, đã được chứng minh theo thời gian.
• Ma trận BCG đem đến sự hiểu biết về việc liên kết điểm mạnh cạnh tranh với các cơ hội thị trường để có được một chiến lược phù hợp cho tổ chức.

2.2 Hạn chế

Bên cạnh những ưu điểm trên thì Phân tích tăng trưởng Boston đã bị chỉ trích nặng nề vì quá đơn giản hóa và thiếu độ hữu dụng.

Những hạn chế chính của ma trận BCG có thể kể đến như:

• Ma trận BCG không quan tâm đến môi trường vĩ mô. Do đó không cho ta thấy được bức tranh tổng quan của sản phẩm ở cả môi trường bên trong và bên ngoài doanh nghiệp.
• Ma trận BCG tiềm ẩn những sai sót khi nhà lãnh đạo tiến hành đánh giá và phân loại các sản phẩm.
• Kinh doanh chỉ có thể được phân loại thành 4 góc phần tư. Có thể gây khó hiểu khi phân loại một đơn vị kinh doanh rơi ngay giữa.
• Thị phần và tăng trưởng ngành không phải là yếu tố quyết định của lợi nhuận, thị phần cao không có nghĩa là lợi nhuận cao.
• Chưa tính đến các yếu tố bên ngoài khác có thể ảnh hưởng & thay đổi hoàn toàn tình hình kinh doanh.
• Ma trận BCG trong quản trị chiến lược hầu như không có giá trị dự báo tương lai.
• Ma trận BCG phủ nhận sự cộng hưởng giữa các đơn vị khác nhau cùng tồn tại. Chó có thể quan trọng như bò sữa đối với các doanh nghiệp nếu nó giúp đạt được lợi thế cạnh tranh cho phần còn lại của công ty.

3. Phân tích mô hình ma trận BCG

3.1 SBU ngôi sao

SBU ngôi sao trong mô hình ma trận BCG

Đại diện cho những sản phẩm đang cạnh tranh tốt trên thị trường, mang lại lợi nhuận cao và còn nhiều cơ hội để đầu tư phát triển trong dài hạn. SBU Ngôi Sao nằm ở góc phần tư phía trên bên trái trong mô hình ma trận BCG, thường là các sản phẩm cần nguồn đầu tư khủng để duy trì tốc độ tăng trưởng cũng như giữ vững vị thế dẫn đầu của nó.

Khi tốc độ tăng trưởng của sản phẩm suy giảm, sản phẩm sẽ trở thành SBU bò sữa nếu nó vẫn duy trì lượng thị phần lớn trên thị trường.

3.2 SBU dấu chấm hỏi

Đây là những sản phẩm nằm ở thị trường có tốc độ tăng trưởng cao và triển vọng tốt, nhưng lại chỉ chiếm thị phần thấp. Vấn đề ở đây là sản phẩm này có thể có tiềm năng trong tương lai, nhưng lại cần khoản đầu tư tương đối lớn để cạnh tranh với những đối thủ mạnh ngoài kia.

Nên đầu tư mạnh vào sản phẩm, hay lặng lẽ rút lui để bảo toàn nguồn vốn? Đó là dấu hỏi lớn đối với những danh mục nằm trong SBU này nên cần được phân tích thường xuyên và chặt chẽ để xem liệu chúng có đáng để duy trì hay không.

3.3 SBU con bò sữa

SBU con bò sữa trong mô hình ma trận BCG

Các sản phẩm ở các khu vực tăng trưởng thấp nhưng doanh nghiệp có thị phần tương đối lớn được xếp vào SBU Con Bò. Do đó, doanh nghiệp nên “vắt sữa bò” càng lâu càng tốt. SBU Con Bò nằm ở góc phần tư phía dưới bên trái mô hình ma trận BCG, thường là sản phẩm dẫn đầu ở các thị trường đã trưởng thành.

Nói chung, những sản phẩm này tạo ra lợi nhuận cao hơn tốc độ tăng trưởng của thị trường và tự duy trì từ góc độ dòng tiền. Những sản phẩm này nên được tận dụng càng lâu càng tốt. Giá trị của những sản phẩm nằm trong SBU Con Bò có thể được tính toán dễ dàng vì các mô hình dòng tiền của chúng rất dễ dự đoán.

Trên thực tế, những sản phẩm trong vùng này có tỷ trọng tiền mặt cao, tăng trưởng thấp nên được “vắt kiệt” để lấy tiền nhằm tái đầu tư vào các “ngôi sao” có tiềm năng tăng trưởng cao trong tương lai.

3.4 SBU con chó

Những sản phẩm được xếp vào SBU con chó là những sản phẩm có thị phần và tốc độ tăng trưởng thấp, cần được bán, thanh lý hoặc định vị lại. Những sản phẩm trong vùng này không tạo ra nhiều doanh thu cho doanh nghiệp vì chúng có thị phần thấp và hầu như không tăng trưởng.

Do đó, những sản phẩm này có thể trở thành những cái bẫy thắt chặt tiền của công ty trong thời gian dài, gây thoái vốn nghiêm trọng. Thông thường, doanh nghiệp sẽ hiếm khi đầu tư tiền bạc vào những sản phẩm ít triển vọng như vậy. Nếu có chăng, họ chỉ cố gắng thu hồi đủ vốn để kịp thời rút lui.

4. Các bước ứng dụng BCG trong lập chiến lược

Bước 1: Chọn đơn vị

Ma trận BCG trong quản trị chiến lược có thể được sử dụng để phân tích các SBU, các thương hiệu, sản phẩm riêng biệt hoặc một công ty như một đơn vị. Đơn vị nào sẽ được chọn có tác động đến toàn bộ phân tích. Do đó, điều cần thiết là phải xác định đơn vị mà bạn sẽ thực hiện phân tích.

Bước 2: Xác định thị trường

Xác định thị trường

Xác định thị trường là một trong những điều quan trọng nhất cần làm trong phân tích này. Điều này có thể do thị trường được xác định không chính xác có thể dẫn đến phân loại kém.

Ví dụ: Nếu thực hiện phân tích đối với thương hiệu xe hơi Mercedes-Benz của Daimler trong thị trường xe chở khách, nó sẽ trở thành một con chó (nó chiếm thị phần tương đối ít hơn 20%), nhưng nó sẽ là một Bò sữa trong thị trường ô tô hạng sang. Điều quan trọng là phải xác định rõ thị trường để hiểu rõ hơn về vị thế danh mục đầu tư của công ty.

Bước 3: Tính thị phần tương đối

Thị phần tương đối có thể được tính bằng doanh thu hoặc thị phần. Nó được tính bằng cách chia thị phần (doanh thu) của thương hiệu riêng của bạn cho thị phần của đối thủ cạnh tranh lớn nhất của bạn trong ngành đó.

Ví dụ: Nếu thị phần của đối thủ cạnh tranh của ngành tủ lạnh là 25% và thị phần thương hiệu của công ty bạn là 10% trong cùng năm, thì thị phần tương đối của bạn sẽ chỉ là 0,4. Thị phần tương đối được cho trên trục x. Góc trên bên trái được đặt ở 1, điểm giữa ở 0,5 và góc trên cùng bên phải là 0.

Bước 4: Tìm hiểu về tốc độ tăng trưởng thị trường

Tìm hiểu về tốc độ tăng trưởng thị trường

Tỷ lệ tăng trưởng của ngành có thể được tìm thấy trong các báo cáo ngành, thường được cung cấp trực tuyến miễn phí. Nó cũng có thể được tính toán bằng cách xem xét tăng trưởng doanh thu trung bình của các công ty đầu ngành. Tốc độ tăng trưởng thị trường ngành được đo bằng tỷ lệ phần trăm. Điểm giữa của trục y thường được đặt ở tốc độ tăng trưởng 10%, nhưng điều này có thể thay đổi.

Một số ngành tăng trưởng trong nhiều năm nhưng với tốc độ bình quân 1 hoặc 2%/năm. Do đó, khi thực hiện phân tích, bạn nên tìm ra tốc độ tăng trưởng được coi là đáng kể (điểm giữa) để tách Bò sữa ra khỏi Ngôi sao và Dấu hỏi với Con chó.

Bước 5: Vẽ các vòng tròn trên ma trận

Sau khi tính toán tất cả các biện pháp, bạn sẽ có thể vẽ các thương hiệu của mình trên ma trận. Doanh nghiệp nên làm điều này bằng cách vẽ một vòng tròn cho mỗi thương hiệu. Kích thước của hình tròn phải tương ứng với tỷ lệ doanh thu kinh doanh do thương hiệu đó tạo ra.

5. Cách tính ma trận BCG nhanh chóng

Để xây dựng ma trận BCG hiệu quả, bạn cần dựa trên các công thức tính sau:

Tốc độ tăng trưởng thị trường

Cách tốt nhất và đơn giản nhất để tính tốc độ tăng trưởng chính là lấy quy mô thị trường năm thứ 2 trừ đi quy mô thị trường năm thứ 1. Sau đó lấy kết quả chia cho quy mô thị trường năm thứ 1 và nhân với 100.

Tỷ lệ tăng trưởng của thị trường = (Doanh số ngành năm nay – Doanh số ngành năm trước)/Doanh số ngành năm trước*100

Ví dụ: Quy mô thị trường năm thứ 1 là 100 triệu đô la, năm thứ 2 là 110 triệu đô la. Như vậy tốc độ tăng trưởng của thị trường sẽ là:

Tốc độ tăng trưởng của thị trường = (110 triệu đô la – 100 triệu đô la)/100 triệu đô la*100 = 10%.

Sau khi tính toán được thị phần tương đối và tốc độ tăng trưởng của thị trường, tiếp theo chúng ta sẽ biết được sản phẩm của mình đang ở đâu trong ma trận BCG.

6. Ma trận BCG ví dụ

6.1 Ví dụ về ma trận BCG của Vinamilk

Ví dụ về ma trận BCG của Vinamilk

Để hiểu rõ hơn, hãy tham khảo ma trận BCG ví dụ của Vinamilk:

Xác định các danh mục SBU của Vinamilk và đánh giá cơ hội tăng trưởng của chúng trong tương lai.

Sau đó, sắp xếp các danh mục SBU của Vinamilk vào ma trận và xác định chiến lược:

SBU sữa nước:

SBU sữa nước tiếp tục là mặt hàng chủ lực, chiếm tỷ trọng lớn nhất trong tổng doanh thu của Vinamilk. Năm 2012, thị trường sữa nước (sữa pha sẵn) vẫn do Vinamilk và Frieslandcampina nắm giữ. Với lợi thế hơn về dòng sản phẩm sữa tươi tiệt trùng 100%, được sản xuất theo chu trình khép kín từ khâu chăn nuôi, thu mua, chế biến và đóng gói; sữa nước vẫn là phân khúc mang lại nhiều cơ hội và lợi nhuận cho Vinamilk.

Giải pháp: Vinamilk nên tập trung triển khai đầu tư vào năng lực sản xuất sữa: mở rộng các trang trại, phát triển đàn bò, xây dựng các nhà máy với công nghệ mới,… ngoài ra đẩy mạnh chiến lược marketing, quảng cáo nhằm duy trì hình ảnh, mở rộng đối tượng khách hàng.

SBU sữa bột:

Sữa bột của Vinamilk chiếm 30% thị phần nhưng thị trường tiêu thụ sản phẩm sữa bột của Vinamilk chủ yếu ở khu vực nông thôn. Ở các thành phố lớn, thị phần của sữa bột Vinamilk gặp phải sự cạnh tranh lớn từ các hãng sữa nước ngoài do tâm lý tiêu dùng của người dân thành thị ưa chuộng hàng ngoại.

Tuy nhiên, nhóm sản phẩm sữa bột của Vinamilk ngày càng đa dạng để đáp ứng với nhu cầu thực tế về phân khúc khách hàng và đối tượng khách hàng mục tiêu, không chỉ giới hạn ở đối tượng trẻ em mà còn đã được mở rộng sang nhiều đối tượng như phụ nữ mang thai, người lớn tuổi, người bị bệnh tiểu đường, người thừa cân, béo phì. Chính vì vậy, đây vẫn sẽ là lợi thế không nhỏ giúp Vinamilk tiếp tục nắm giữ thị phần.

Giải pháp: Vinamilk nên tiếp tục đầu tư vào danh mục SBU sữa bột, đẩy mạnh hoạt động marketing cho SBU sữa bột, phát triển thêm các dòng sản phẩm mới, đặc biệt là định vị dòng sản phẩm ở phân khúc giá thấp.

SBU sữa đặc:

SBU sữa đặc của Vinamilk xuất hiện khá sớm và cho đến giờ vẫn có chỗ đứng nhất định trên thị trường. SBU sữa đặc là dòng sản phẩm có thị phần cao nhưng mức tăng trưởng thấp nên cần có chính sách đầu tư thích hợp

Giải pháp: Vinamilk nên tiếp tục duy trì đầu tư, đẩy mạnh các sản phẩm hướng tới đối tượng khách hàng bình dân và cách kênh phân phối sản phẩm.

6.2 Ví dụ về ma trận BCG của Apple

Ví dụ về ma trận BCG của Apple

Ma trận BCG ví dụ của Apple:

SBU ngôi sao:

Các đơn vị kinh doanh đại diện cho ngôi sao của một tổ chức cũng chia sẻ tính năng có thị phần cao, nhưng điều khiến họ khác biệt so với SBU bò sữa là ngành công nghiệp tương ứng của họ vẫn có thể mở rộng hơn nữa.

Đối với Apple, iPhone của họ chắc chắn là Ngôi sao cho họ. Với mỗi lần ra mắt mới của Apple iPhone, công ty quản lý để thiết lập các kỷ lục bán hàng mới.

Biết về sức mạnh thiết kế và công nghệ của mình, iPhone của Apple có tập hợp những người trung thành của riêng mình nhờ đó nó dễ dàng xoay sở để thoát khỏi sự cạnh tranh có sẵn trên thị trường.

Apple iPad và Apple Smartwatch cũng được coi là Ngôi sao cho công ty và hiện đang trong quá trình chuyển đổi để trở thành Cows Cash cho công ty.

SBU bò sữa:

Có hai sản phẩm của Apple thuộc danh mục Cash Cow của BCG Matrix của Apple, đầu tiên là Apple iTunes và thứ hai là Apple MacBook + iMac tựa .

Trong những năm qua iTunes, MacBook + iMac đã đạt được vị trí trở thành một Cash Cow cho công ty.

Công ty đã tự tạo ra một phân khúc thích hợp và có cơ sở của những người trung thành chỉ thích các sản phẩm của Apple.

Nhưng vì ngành công nghiệp điện toán đang dần trở nên di động và di động, nhu cầu phải có máy tính xách tay và máy tính để bàn cũng giảm, do đó chúng ta có thể thêm Apple iMac + MacBook trong danh mục Chó .

SBU dấu chấm hỏi:

Apple TV kiếm được một ít tiền, nhưng nó không đạt được tiềm năng thực sự của nó.

Nếu Apple có thể giải quyết một vài vấn đề về hệ sinh thái, họ thực sự có thể sở hữu không gian TV. Có rất nhiều tin đồn về một sản phẩm Apple TV có thể có thể chiếm ưu thế như iPod / iPhone / iPad

SBU con chó:

Chó là những sản phẩm được cho là có tiềm năng phát triển nhưng không thể tạo ra phép màu do sự tăng trưởng thị trường chậm.

Việc không cung cấp kết quả như mong đợi khiến sản phẩm trở thành một nguồn lỗ cho tổ chức, thúc đẩy ban lãnh đạo rút khoản đầu tư trong tương lai vào liên doanh. Vì sản phẩm dự kiến ​​sẽ không mang lại bất kỳ nguồn vốn đáng kể nào, đầu tư trong tương lai được coi là sự lãng phí tài nguyên của công ty, có thể được đầu tư vào danh mục Câu hỏi hoặc ngôi Sao thay thế.

Apple iPod được coi là thứ lớn tiếp theo khi chúng được giới thiệu trên thị trường nhưng cuối cùng không tạo được tác động đáng kể do cạnh tranh cao và nhu cầu khách hàng thấp.

Trong BCG Matrix của Apple, iPod của Apple có thể dễ dàng được đặt trong danh mục Chó.

7. Lưu ý khi áp dụng ma trận BCG

• Market growth được xem là thước đo không đầy đủ về tính hấp dẫn của thị trường.

• Nhưng nếu chỉ tập trung vào Market growth và Market share quá nhiều sẽ làm cho doanh nghiệp lãng quên những yếu tố khác thúc đẩy tác động tới sự phát triển bền vững của sản phẩm.

• Vòng đời của những danh mục sản phẩm có thể khác nhau và thường quy về một chuẩn nhất định.

• Market share là thước đo về khả năng tạo ra tiền của sản phẩm.

Phần mềm báo cáo kinh doanh Haravan

Phần mềm báo cáo kinh doanh của Haravan có những tính năng vượt trội mà các phần mềm khác khó có được như:

Hiển thị tổng quan lịch sử kinh doanh theo mỗi kênh bán hàng như: số lượt mua hàng, sản phẩm bán chạy, doanh số ở một nền tảng duy nhất.

• Báo cáo về chương trình khuyến mãi, tài chính, doanh thu, hiệu suất hoạt động của nhân viên.
• Báo cáo tình trạng đơn hàng: đang giao, đã giao, hủy và tồn kho ở mỗi kênh bán.
• Tùy chỉnh báo cáo theo thời gian mong muốn để so sánh doanh thu có tăng trưởng hay sụt giảm, từ đó đưa ra giải pháp điều chỉnh kịp thời.

Qua đó, doanh nghiệp bạn sẽ đạt được một số lợi ích khi sử dụng phần mềm này như:

• Giúp doanh nghiệp quản lý toàn bộ công việc kinh doanh linh hoạt, đưa ra quyết định đúng đắn cho chiến lược và kế hoạch bán hàng.
• Kiểm soát chặt chẽ hiệu quả của mỗi kênh bán hàng giúp so sánh và tối ưu hoạt động kinh doanh, từ đó mang lại doanh thu tốt nhất.
• Giúp doanh nghiệp đẩy mạnh và tối ưu hóa hoạt động marketing, quảng bá sản phẩm trên mỗi kênh.

Tuy nhiều chức năng là vậy nhưng phần mềm báo cáo kinh doanh Haravan lại rất dễ dàng sử dụng. Người dùng chỉ cần sử dụng vài thao tác cơ bản trong vài lần là có thể dễ dàng làm quen cũng như sử dụng phần mềm.

Chính vì những ưu điểm nổi trội của phần mềm báo cáo kinh doanh Haravan mà các ứng dụng khác khó có được, nhiều doanh nghiệp lớn như Biti's, Juno, Vinamilk,... đã tin tưởng sử dụng. Đây là phần mềm báo cáo kinh doanh mà các nhà kinh doanh nên cân nhắc tìm hiểu đầu tiên nếu muốn có một phần mềm đầy đủ chức năng và tiện lợi, dễ dàng sử dụng.

8. Tổng kết

Bài viết trên Haravan đã giúp bạn trả lời câu hỏi “Ma trận BCG là gì?”, đồng thời cũng đã nêu ra các bước ứng dụng BCG trong lập chiến lược. Hy vọng qua bài viết, bạn sẽ hiểu hơn về ma trận BCG và có thể áp dụng hiệu quả trong công việc kinh doanh. Chúc bạn thành công!

---------------------

Doanh nghiệp đang có định hướng kinh doanh đa kênh, kết nối với đa sàn thương mại điện tử thì giải pháp Haravan là sự lựa chọn hàng đầu hiện nay. Giải pháp Omnichannel - giải pháp bán hàng đa kênh, quản lý tập trung giúp tối ưu hiệu suất kinh doanh online trên Website, mạng xã hội (Facebook, Instagram, Zalo), sàn Thương mại điện tử (Shopee, Tiki, Lazada) cho đến chuỗi cửa hàng. Đăng ký dùng thử ngay!

>>> Xem thêm:

• Sự khác biệt giữa kinh doanh điện tử và thương mại điện tử
• SWOT là gì? Cách ứng dụng và phân tích SWOT hiệu quả trong kinh doanh
• Khái niệm SBU là gì? Tầm quan trọng của SBU đối với doanh nghiệp