Ý nghĩa và cách tính chỉ số giá tiêu dùng đơn giản mà ai cũng làm được

Khi đọc những tin tức báo chí liên quan đến lĩnh vực kinh tế, tài chính, tiền tệ…thì chắc hẳn các bạn đã nghe đến cụm từ chỉ số giá tiêu dùng. Vậy thì các bạn có thắc mắc rằng chỉ số này là gì và nó có ảnh hưởng đến cuộc sống của bạn hay không? Vậy thì hãy cùng Haravan làm rõ vấn đề này hơn trong bài viết dưới đây nhé.

1. Chỉ số giá tiêu dùng là gì?

Khái niệm chỉ số giá tiêu dùng dành cho những ai chưa biết

Chỉ số giá tiêu dùng hay còn biết đến như CPI (viết tắt của chữ tiếng anh consumer price index). Chỉ số này được tính theo phần trăm để phản ánh mức thay đổi tương đối của giá hàng tiêu dùng theo thời gian. CPI của một quốc gia theo dõi giá cả của hàng hóa và dịch vụ hàng ngày mà các hộ gia đình mua. Trong đó bao gồm nhiều lĩnh vực như thực phẩm, quần áo, phương tiện đi lại và chi tiêu giải trí. Chỉ số CPI được dùng như chỉ tiêu phổ biến nhất được sử dụng nhằm mục đích để đo lường mức giá và sự thay đổi của mức giá, thường gọi là lạm phát.

2. Ý nghĩa của chỉ số giá tiêu dùng trong đời sống

• Phản ánh xu thế và những biến động của giá bán lẻ hàng hóa: CPI được dùng để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian. Khi chỉ số tiêu dùng này tăng lên cũng đồng nghĩa với việc mức giá tiêu thụ trung bình tăng và ngược lại. Đấy cũng chính là lý do CPI được sử dụng rất rộng rãi để theo dõi sự thay đổi của chi phí sinh hoạt theo thời gian.

• Dự báo về hiện tượng lạm phát hoặc giảm phát: Những biến động trong chỉ số CPI có thể là dấu hiệu cảnh báo lạm phát hoặc giảm phát. Trong trường hợp giá cả tăng đến mức không thể kiểm soát thì từ lạm phát có thể trở thành siêu lạm phát, gây nguy hại cho nền kinh tế của cả nước, khu vực và cả trên thế giới. Bên cạnh lạm phát thì giảm phát cũng mang đến nhiều hệ lụy cho nền kinh tế. Bắt nguồn từ sự sụt giảm tổng cầu dẫn đến sụt giảm mức giá chung dẫn đến thất nghiệp lẫn suy thoái kinh tế.

Chỉ số giá tiêu dùng có khả năng dự báo lạm phát

• Cập nhật thông tin cho chính phủ và doanh nghiệp: Chỉ số CPI giúp cung cấp thông tin một cách chính xác nhất về thị trường, giá cả trong nền kinh tế quốc gia đối với chính phủ, doanh nghiệp và đặc biệt là các nhà đầu tư. Những thông tin trên sẽ giúp cho các đối trên có được những quyết định chính xác và những định hướng phù hợp trong tương lai.

• Dùng để điều chỉnh giá trị đồng đô la Mỹ, bởi vì đồng đô la Mỹ hiện nay được lưu thông tại nhiều nước trên thế giới. Đồng đô la Mỹ có chức năng quyết định trực tiếp đến giá trị và sản phẩm của nhiều quốc gia và đặc biệt là các sản phẩm nhập khẩu. Việc điều chỉnh được chỉ số CPI có tác dụng ổn định được giá trị của đồng đô la Mỹ.

• Ảnh hưởng đến phí an sinh xã hội: Chỉ số CPI giúp điều chỉnh phí sinh hoạt và an sinh xã hội cho người dân. Thực tế cho thấy rằng chỉ số giá sẽ có nhiệm vụ đó là điều chỉnh mức lương cho người dân bằng cách nghiên cứu chi phí sinh hoạt mà họ bỏ ra. Còn có nhiều lợi ích khác được hưởng kèm theo như an sinh xã hội, giảm lạm phát trong thuế xuất…

3. Tác động của chỉ số giá tiêu dùng lên nền kinh tế

Điều chỉnh các chính sách kinh tế

Chỉ số tiêu dùng trong một vài trường hợp có thể dùng để xem xét và đánh giá hiệu quả hoạt động của những chính sách kinh tế mà chính phủ đề ra. Nhờ vào khả năng cập nhật và cung cấp những thông tin về giá cả thị trường một cách chính xác thì đây là một công cụ hỗ trợ tuyệt vời trong việc điều chỉnh những chính sách. Những sự thay đổi có thể nhằm cải thiện về mặt tài chính, tiền tệ…

Điều chỉnh các thành phần kinh tế

Những nghiên cứu cung cấp thông tin một cách đa dạng và phong phú về chỉ số giá tiêu dùng giúp chính phủ điều chỉnh được nhiều thành phần kinh tế khác nhau. Từ đó có tác động mạnh mẽ đến sự thay đổi giá cả các sản phẩm hàng hóa hoặc dịch vụ.

Điều chỉnh thành phần kinh tế trong nhiều lĩnh vực

4. Cách tính chỉ số giá tiêu dùng nhanh chóng và hiệu quả

• Bước 1: Cố định giỏ hàng hóa tiêu biểu: Thông qua điều tra thống kê, chúng ta sẽ xác định được lượng hàng hóa và dịch vụ mà một người tiêu dùng điển hình thường hay mua.

• Bước 2: Xác định giá cả sản phẩm: Thống kê tất cả giá cả của các mặt hàng trong giỏ hàng hóa ở mỗi thời điểm.

• Bước 3: Cách tính chỉ số giá tiêu dùng bằng hình thức tính toán chi phí để mua giỏ hàng hóa bằng cách dùng số lượng nhân với giá cả của từng loại hàng hoá rồi sau đó cộng lại.

• Bước 4: Tính chỉ số tiêu dùng cho các năm theo công thức sau:

Công thức tính chỉ số tiêu dùng đơn giản

Trong đó:

• t: Là thời kỳ cần tính CPI
• Năm cơ sở được lấy bất kỳ, thông thường sẽ theo chu kỳ 5 – 7 năm

5. Các vấn đề cần lưu ý khi tính chỉ số giá tiêu dùng

Những mặt hạn chế của chỉ số giá tiêu dùng là gì?

• Chỉ số tiêu dùng không giống nhau ở mọi nhóm dân cư. Ví dụ như ở Việt Nam chỉ số giá tiêu dùng chung của cả nước không thể phản ánh chi tiết về chỉ số giá tiêu dùng của các thành phố lớn (Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng…) so với các vùng khác.
• CPI đo lường được các khía cạnh ảnh hưởng đến mức sống của dân cư.
• Các yếu tố về môi trường và xã hội không nằm trong phạm vi xác định của chỉ số CPI.
• Chỉ số CPI chỉ nói lên được sự thay đổi giá cả hàng hóa chứ không phản ánh được sự thay đổi chất lượng hàng hóa.
• Chỉ số CPI không thể hiện được xuất hiện của các loại hàng hóa mới trên thị trường.

Chỉ số CPI chỉ phản ánh được tương đương chứ không hoàn toàn chính xác

Cách xác định chỉ số giá tiêu dùng được sử dụng hiện nay

Thực tế hiện nay chỉ số giá tiêu dùng được xác định bằng cách nghiên cứu thị trường. Cách thức làm là các nhân viên thống kê sẽ tiến hành thu thập thông tin tiêu dùng trực tiếp tại các hộ gia đình về những sản phẩm họ đã mua. Những loại hàng hóa tiêu dùng và dịch vụ sẽ được phân loại rõ ràng. Sau đó việc tính toán các thông tin liên quan đến CPI sẽ được cơ quan thống kê lại. Các số liệu thống kê sau khi tính toán ra chỉ số giá tiêu dùng trên một đơn vị thời gian nhất định.

6. Kết luận